Μια ενδιαφέρουσα τοποθέτηση από την κ. Μαρία Γαβουνέλη-γενική διευθύντρια του ΕΛΙΑΜΕΠ (Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής) και καθηγήτρια της Νομικής Σχολής Αθηνών
Μοιράστηκε τις σκέψεις της με το Γραφείο Εξυπηρέτησης ΑμεΑ στην Χαλκίδα
Πολιτισμός και προσβασιμότητα: το παράδειγμα της ιστορικής Χαλκίδας
Φανταστείτε τους εαυτούς σας μέσα σε μια σχολική τάξη ή ακόμα και σε κάποιο αμφιθέατρο. Γενικά, σε ένα μέρος με πολλούς νέους αλλά και ηλικιωμένους ανθρώπους που διψάνε για πνευματική εξέλιξη και αυτοβελτίωση. Το θέμα μας σήμερα είναι ο πολιτισμός. Ξαφνικά, το ακροατήριο παγώνει σκεπτόμενο: Τι ακριβώς να ορίζουμε ως πολιτισμό;
Εκ πρώτης όψεως, οι απόψεις διίστανται, θα έλεγε κανείς. Σε πολλούς η σκέψη πάει στο κλισέ και στείρο ‘’σώμα’’ του όρου. Σε κάποιον πίνακα του Καντίνσκι, μια θεατρική παράσταση, μια επίσκεψη σε αρχαιολογικό χώρο. Αντίθετα, μια μερίδα κόσμου βλέπει πιο αφηρημένα το ζήτημα και ορίζει τον πολιτισμό ως μορφή παιδείας, κάνοντας παράλληλα αναφορά στις αξίες του ανθρωπισμού και στην γενικότερη αγάπη στο συνάνθρωπο.
Ως συντονιστής ενός εικονικού ακροατηρίου και συγγραφέας του άρθρου που διαβάζετε, αναρωτιέμαι το εξής: Πώς θα σας φαινόταν αν κάποιος σας έλεγε ότι ο πολιτισμός είναι μια αρετή που ενώνει τους ανθρώπους, μη γνωρίζοντας φύλα, χρώμα δέρματος και κάθε λογής αναπηρία ή διαφορετικότητα; Δικαιολογημένα, μια συνηθισμένη απάντηση στο ρητορικό αυτό ερώτημα θα μπορούσε να είναι ότι σε πολλές περιπτώσεις αυτό που λέω δεν ισχύει, πως ίσως να το σκέφτομαι… ουτοπικά.
Σε αυτό το σημείο λοιπόν, επιτρέψτε μου να αναφερθώ στην κυριότερη ίσως παθογένεια της κοινωνίας μας, σε αυτήν την διαφορετική "προσέγγιση", "σύλληψη" του πολιτισμού.
Το να μην σκεφτόμαστε "έξω από το κουτί", αγγλιστί, "to think outside the box" αποτελεί μια νέα μόδα της κοινωνίας μας. Τι θα μπορούσε άραγε, να έχει συμβεί στον σημερινό άνθρωπο, που να τον έχει οδηγήσει σε μια τόσο απρόσωπη κατάσταση;
Υπάρχουν διάφορες απόψεις, ένας όμως είναι ο κοινός παρονομαστής: ο υλισμός. Το χρήμα ως απώτερος σκοπός για μια δήθεν ευτυχισμένη ζωή. Όλοι το ξέρουν αυτό. Αυτό που κανείς μας όμως δεν ξέρει ή καλύτερα δεν θέλει να αποδεχτεί είναι ότι η ομορφιά της ζωής, κατ’ επέκταση του πολιτισμού, βρίσκεται στα απλά πράγματα. Δυστυχώς, στις μέρες μας, ο κόσμος, λόγω του γρήγορου ρυθμού στον οποίο επιβιώνει, δεν προλαβαίνει να γευτεί την ζωή. Επειδή όμως, λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν, περνάμε λοιπόν στο παρασύνθημα.
Τον περασμένο μήνα επισκέφτηκα-για πρώτη φορά- τον αρχαιολογικό χώρο στην Χαλκίδα. Είναι ίσως μια από τις πιο υποτιμημένες πολιτιστικές δράσεις της χώρας, με τα μνημεία, τα ποικίλα ευρήματα και την γνωριμία με τα μνημεία της πόλης και κατανόηση της ιστορίας της, να αποτελούν σημείο αναφοράς για κάποιον που θέλει να επισκεφθεί το εν λόγω μέρος. Συγκεκριμένα, μιλάμε για 11 σημεία στάσης- επίσκεψης, με σφετηρία της διαδρομής το σημερινό ιστορικό κέντρο της και συγκεκριμένα ο ναός της Αγίας Παρασκευής, μία τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με πολλά γοτθικά στοιχεία.Απέναντι από το ναό στέκεται ένα πρόσφατα αποκατεστημένο κτήριο, η λεγόμενη «Οικία του Βαΐλου». Πρόκειται για το μοναδικό σωζόμενο κοσμικό κτήριο της πόλης από την εποχή της Λατινοκρατίας, πιθανόν έδρα του ενετού διοικητή, όπου εντοπίζονται τρεις οικοδομικές φάσεις, η ενετική, η οθωμανική και η νεοκλασική.
Επόμενη στάση, η αρχοντική οικία στην οδό Παίδων, τυπικό δείγμα οθωμανικής αρχιτεκτονικής της περιόδου. Στην πλατεία Πεσόντων Οπλιτών υψώνεται το οθωμανικό τέμενος Εμίρ Ζαδέ, όπου φιλοξενείται έκθεση χαρακτικών.
Απέναντι υπάρχει η οθωμανική κρήνη του Χαλίλ. Επόμενη στάση, στο τμήμα του μεσαιωνικού τείχους, όπου σήμερα στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο. Στη συνέχεια της διαδρομής, επίσκεψη στο παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδας, το οποίο σχεδιάστηκε από τον Αλέξανδρο Λυκάκη, αρχιτέκτονα της Αρχαιολογικής Εταιρείας, το 1901.
Λίγο πιο πάνω στην πλατεία αγοράς, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, διατηρείται καμαροσκεπής τάφος του 4ου-5ου αιώνα μ.Χ.. Στην ίδια περιοχή, κατά τον 12-13ο αι. μ.Χ. λειτούργησαν κεραμικά εργαστήρια, ενώ κατά την οθωμανική περίοδο ήταν η αγορά της πόλης και το παζάρι.
Στο κέντρο της σύγχρονης πόλης, επί της οδού Αρεθούσης, έχει διαμορφωθεί μικρός αρχαιολογικός χώρος όπου περιλαμβάνει ρωμαϊκά λουτρά, τμήμα παλαίστρας, χώρο δηλαδή άσκησης των νέων, κοσμημένης με ψηφιδωτά δάπεδα με σκηνές αθλητών, που διατηρείται σε άριστη κατάσταση.
Στη συνέχεια της οδού, στο αίθριο των ΚΤΕΛ της Χαλκίδας, διατηρείται τμήμα του οικιστικού ιστού της αρχαίας πόλης, με κατάλοιπα οικιών και εργαστηρίων μεταλλοτεχνίας και σε κοντινή απόσταση τμήμα πιθανόν οθωμανικού υδραγωγείου, γνωστό ως Καμάρες.
Η διαδρομή ολοκληρώνεται με την επίσκεψη στο παλαιό οινοπνευματοποιείο της Αρέθουσας, όπου στεγάζεται το νέο Διαχρονικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Εύβοιας.
Αυτός είναι ο πολιτισμός τελικά. Η παιδεία. Ο μοχλός που κρύβεις μέσα σου. Το είναι σου, ο πολιτισμός σου. Ή μήπως όχι; Η σπουδαία ελληνική γλώσσα (που τόσο υποτιμάμε δυστυχώς πια στις μέρες μας, στα σχολεία και όχι μόνο..) ενδεχομένως να δίνει πιο καθαρή απάντηση, λιγότερο κοινότοπη, θα λέγαμε: το μεράκι.
Το να βάζεις μεράκι σε οτιδήποτε κάνεις, είναι εκ των πραγμάτων, πολιτισμός. Διάθεση, πάθος, ανθρωπιά. 3 λέξεις που θα μπορούσαν να περιγράψουν τον άνθρωπο που με ξενάγησε σε αυτόν τον σπουδαίο, ιδιαίτερο αρχαιολογικό περίπατο στα μνημεία της Χαλκίδας. Ήταν ο κύριος Καλούπης Ευάγγελος Πέτρος από το Γραφείο Εξυπηρέτησης ΑμεΑ στην Χαλκίδα: ένας από τους αφανείς ήρωες, τους βιοπαλαιστές που αγωνίζονται για να προσφέρουν στο κοινό μια ολοκληρωμένη, βιωματική και άκρως συμπεριληπτική εμπειρία, εκπέμποντας ένα σημαντικό μήνυμα: Ο πολιτισμός είναι για όλους.
Μαρία Γαβουνέλη
Γενική διευθύντρια του ΕΛΙΑΜΕΠ
